Georgischer Kalender
Der (alt-)georgische Kalender basiert auf dem System des julianischen Kalenders.
Jahre
Der altgeorgischen Jahreszählung liegt ein Zyklus von 532 (28 × 19) Jahren zugrunde (julianischer Osterzyklus, vermutlich unter armenischer Vermittlung); nach diesem Zeitraum wiederholt sich der Ablauf der Tage, Wochen und Monate genau. Sowohl jeder Zyklus als auch die einzelnen Jahre werden „Koronikon“ oder „Kronikon“ genannt (georgisch ქორონიკონი k̕oronikoni bzw. ქრონიკონი k̕ronikoni, zu altgriechisch χρόνος chrónos). Im Jahr 781 bzw. 780 n. Chr. begann der 13., im Jahr 1313 bzw. 1312 der 14. Zyklus; dementsprechend geht die georgische Ära rechnerisch vom Jahr 5604 bzw. 5605 v. Chr. aus (vgl. Tabelle 1).[1]
Vor dem Koronikon-Jahr ist oft das Jahr „seit Erschaffung der Welt“ angegeben. Dabei sind zwei Varianten zu unterscheiden, eine ältere und eine jüngere: die ältere Variante beginnt mit dem Ostertermin 5604 v. Chr. (Paschalstil), die jüngere mit dem 1. September 5509 v. Chr. (byzantinische Ära; hierbei haben also Koronikon-Zählung und das Jahr „seit Erschaffung der Welt“ nicht denselben Ausgangspunkt).[1]
| Koronikon- Zyklus |
Variante 1: Beginn Ostern |
Variante 2: Beginn September | ||
|---|---|---|---|---|
| Welt-Ära | christl. Ära | Welt-Ära | christl. Ära | |
| 15 | 7449 | 1845 n. | 7353 | 1844 n. |
| 14 | 6917 | 1313 n. | 6821 | 1312 n. |
| 13 | 6385 | 781 n. | 6289 | 780 n. |
| 12 | 5853 | 249 n. | 5757 | 248 n. (1001 a.u.c.) |
| 11 | 5321 | 284 v. | 5225 | 285 v. |
| 10 | 4789 | 816 v. | 4693 | 817 v. |
| 9 | 4257 | 1348 v. | 4161 | 1349 v. |
| 8 | 3725 | 1880 v. | 3629 | 1881 v. |
| 7 | 3193 | 2412 v. | 3097 | 2413 v. |
| 6 | 2661 | 2944 v. | 2565 | 2945 v. |
| 5 | 2129 | 3476 v. | 2033 | 3477 v. |
| 4 | 1597 | 4008 v. | 1501 | 4009 v. |
| 3 | 1065 | 4540 v. | 969 | 4541 v. |
| 2 | 533 | 5072 v. | 437 | 5073 v. |
| 1 | 1 | 5604 v. | 96 v. | 5605 v. |
Die Jahreszahlen wurden klassisch mit Buchstaben des georgischen Alphabets (Mrglowani bzw. Chuzuri) geschrieben, eingeleitet durch ႵႩ (k̕k) „Koronikon“ oder ႵႩႱ (k̕ks) „im Koronikon“.
| Ⴀ | A | 1 | Ⴈ | I | 10 | Ⴐ | R | 100 | Ⴙ | Č̕ | 1.000 | |||
| Ⴁ | B | 2 | Ⴉ | K | 20 | Ⴑ | S | 200 | Ⴚ | C̕ | 2.000 | |||
| Ⴂ | G | 3 | Ⴊ | L | 30 | Ⴒ | T | 300 | Ⴛ | J | 3.000 | |||
| Ⴃ | D | 4 | Ⴋ | M | 40 | Ⴣ/Ⴓ | W/U | 400 | Ⴜ | C | 4.000 | |||
| Ⴄ | E | 5 | Ⴌ | N | 50 | Ⴔ | P̕ | 500 | Ⴝ | Č | 5.000 | |||
| Ⴅ | W | 6 | Ⴢ | Y | 60 | Ⴕ | K̕ | 600 | Ⴞ | X | 6.000 | |||
| Ⴆ | S | 7 | Ⴍ | O | 70 | Ⴖ | Ḡ | 700 | Ⴤ | H̱ | 7.000 | |||
| Ⴡ | Ē | 8 | Ⴎ | P | 80 | Ⴗ | Q | 800 | Ⴟ | J̌ | 8.000 | |||
| Ⴇ | T̕ | 9 | Ⴏ | Ž | 90 | Ⴘ | Š | 900 | Ⴠ | H | 9.000 | |||
| Ⴥ | Ō | 10.000 | ||||||||||||


Die Koronikon-Datierung findet sich auf Urkunden, Inschriften und Münzen.[2]
Monate
Die Monatsnamen lauten (altgeorgisch / volkstümlich):[3]
| აპანი, აპნისი / განცხადებისთვე | Apani, Apnissi / Ganzchadebistwe |
| სურწყუნისი / ფებერვალი | Surzqunissi / Peberwali |
| მირკანი / მარტი | Mirkani / Marti |
| იგრიკა / აპრილი | Igrika / Aprili |
| ვარდობისა / მაისი | Wardobissa / Maissi |
| მარიალისა / ივანობისთვე | Marialissa / Iwanobistwe |
| თიბისა / კვირიკობისთვე | Tibissa / Kwirikobistwe |
| ქველთობისა / მარიამობისთვე | Kweltobissa / Mariamobistwe |
| ახალწლისა / ენკენისთვე | Achalzlissa (Neujahr) / Enkenistwe |
| სთვლისა / ღვინობისთვე | Stwlissa / Ghwinobistwe |
| ტირისკონი / გიორგობისთვე | Tiriskoni / Giorgobistwe |
| ტირისდენი / ქრისტეშობისთვე | Tirisdeni / Kristeschobistwe |
Beispiele
(georgische Zahlen hier in eckigen Klammern)
- Dschrutschi-I-Evangeliar, Georgisches Nationales Handschriftenzentrum H-1660 (obige Variante 1, 13. Zyklus, 781+155=936 n. Chr.):[4]
- დასაბამითგან წელნი იყვნეს [ႾႴ̃Ⴋ], ქრონიკონი იყო [ႰႬ̃Ⴅ].
- = Vom Anfang die Jahre waren 6540, Koronikon war 156.
- Zweisprachige Münze (Drachme?) von Tamar, Königin von Georgien (781+419=1200 n. Chr.):[5]
- ႵႩ = K̕oroniKon
- ႧႰ
ႣႧ = T̕amaR, DaviT̕ - [Ⴣ] كـ(?) ت [Ⴉ] = 420 (mit Gegenstempel in arabischen Zahlzeichen?)[6]
- Zweisprachiges Epitaph für Tamar, erste Frau von Giorgi XI., König von Kartlien, in der Swetizchoweli-Kathedrale (obige Variante 2, 14. Zyklus, 1312+371=1683/1684 n. Chr.):[7]
- ႠႣႫႱ ႠႵႠႧ [Ⴆ ႠႧႠႱ Ⴠ Ⴎ ႨႡ] ႵႩႱ [ႲႭႡ]
- = Seit Adam 7 Tausend 100 80 12 (7192) Koronikon 300 70 2 (372)
- Dieselbe Datierung bei Artschil II., König von Imeretien, am Ende seines Gedichts Disput zwischen Mensch und Welt, Strophen 356/357:[8]
- სრულ იქმნა წიგნი ბაასი ეს კაცისა და სოფლისა, წელს დასაბამით [შვიდათას-ას-ოთხმოც მეთორმეტისა], ... ქრონიკონისა ასონი [ტარონი, ბანი] ჯდებოდა.
- = Fertiggestellt wurde das Buch vom Disput zwischen Mensch und Welt im Jahr vom Anfang siebentausend-einhundert-achtzig-zwölf (7192), ... im Koronikon Buchstaben Tar On Ban (372).
- Historisierender Vermerk in einer Übersetzung des Matthäus-Evangeliums (vermutlich 6. Dezemberjul. / 17. Dezember 1740greg.):[9]
- წელთა დასაბამითგან სოფლისა ვიდრე აქამომდე [შვიდი ათას ორას ორმეოცდა ათორმეტი](?) და განკორციელებითგან ღვთისა სიტყვისა [ათას შვიდას ორმეოცი], ინდიკტიონსა(?), თთვესა ტირისდენი რი (რიცხვი?) [ექვსი], დღესა შაბათს, ქრონიკონს [ოთხას ოცდა ცხრა]
- = Im Jahr vom Anfang der Welt bis heute 7252(?) und seit der Inkarnation des Wortes Gottes 1740, in der Indiktion(?), im Monat Tirisdeni Nr. (Nummer?) 6, am Tag Samstag, im Koronikon 429
- (bei der Zählung nach dem Anfang der Welt wäre wohl eher 7249 zu erwarten, bei der Indiktion 3 oder 4)
Siehe auch
Fußnoten
- ↑ a b Alden A. Mosshammer (1941–2023): The Easter computus and the origins of the Christian era (= Oxford early Christian studies). Oxford University Press, 2008, ISBN 978-0-19-954312-0, S. 268–270.
- ↑ Zu letzterem siehe Georgien: Geld aus einem christlichen Land zwischen Orient und Okzident. Das Fenster in der Kreissparkasse Köln, Thema 166, April 2005. (PDF; 698 kB).
- ↑ Jost Gippert: Die altgeorgischen Monatsnamen. In: Proceedings of the Third Caucasian Colloquium, Oslo, July 1986 (= Studia caucasologica. Band 1). Norwegian University Press, Institute for Comparative Research in Human Culture, Oslo 1988, ISBN 82-00-18456-0, S. 87–154 (d-nb.info). – Vgl. Sulchan-Saba Orbeliani: Kartuli leksikoni.
- ↑ აკაკი შანიძე: ქართული ოთხთავის ორი ძველი რედაქცია: სამი შატბერდული ხელნაწერის მიხედვით (897, 936 და 973 წწ.), Tiflis 1945, S. 16.
- ↑ vgl. Numista: Regular AE - Tamar I
- ↑ Nach anderer Ansicht ت ر für TamaR oder ت د für Tamar, Davit.
- ↑ Tsisia Kakhiani: A bilingual epitaph of Svetitskhoveli, in: Annali di Ca' Foscari 36,3 (1997), S. 169–177.
- ↑ TITUS Texts: Archil, Archiliani.
- ↑ ქართულ ხელნაწერთა აღწერილობა, ყოფილი საეკლესიო მუზეუმის (A) კოლექციისა, ტომი I, ნაკვეთი 3, Tiflis 1980, № 256, S. 95. Siehe auch Gippert (oben), S. 102 f.