Marco Buonocore

Marco Buonocore (* 17. September 1954 in Rom; † 23. Dezember oder 24. Dezember[1] 2022) war ein italienischer Klassischer Philologe (Latinist) und Epigraphiker. Seine Arbeitsschwerpunkte waren die lateinische Epigraphik und die Manuskriptüberlieferung antiker lateinischer Literatur.

Leben

Nach dem Studium unterrichtete Buonocore zunächst Latein und Griechisch am Gymnasium und war an verschiedenen archäologischen und epigraphischen Projekten beteiligt, darunter Ausgrabungen der Soprintendenza von Rom im Kolosseum und einer Inventur der Inschriften Süditaliens durch das Institutum Romanum Finlandiae. Zum 1. Oktober 1981 trat er eine Stelle als Vizeassistent an der Vatikanischen Apostolischen Bibliothek an, wo er am 13. September 1989 als Nachfolger Agostino Paravicini Baglianis zum scriptor Latinus ernannt wurde. Von 1987 bis 1989 lehrte er zudem an der Universität Chieti-Pescara; 1994/1995 an der Universität Rom III.

Zusätzlich zu seinem Posten als scriptor Latinus übernahm er an der Vatikanischen Bibliothek zum Oktober 2003 die Position als Chefarchivar der Archivabteilung; zudem war er Sekretar der Publikationskommission der Bibliothek. Zum Jahresende 2019 trat er in den Ruhestand, blieb aber forschend tätig.

Nach seinem Tod im Alter von 68 Jahren urteilte Stefan Heid in seinem Nachruf, mit Buonocore sei „vielleicht einer der letzten Vertreter traditioneller Gelehrsamkeit im Dienst des Heiligen Stuhls“ verstorben.[2]

Mitgliedschaften und Ehrungen

Im Januar 1992 wurde er Mitglied der Pontificia Accademia Romana di Archeologia; von 2011 bis 2021 war er Präsident dieser Akademie. Zudem war er Mitglied der Accademia Ambrosiana, korrespondierendes Mitglied der Real Academia de la Historia, Korrespondent der Deputazioni di storia patria für die Abruzzen und für Kalabrien sowie der Accademia Properziana del Subasio.

Von Papst Johannes Paul II. wurde er am 25. Januar 1998 mit der Komtur des päpstlichen Gregoriusordens ausgezeichnet.

Werk

Buonocores ursprünglicher Arbeitsschwerpunkt war die Epigraphik. Mit seiner Anstellung an der Vatikanischen Bibliothek erweiterten sich seine Tätigkeiten auf die Verwaltung und Erschließung von deren Buch- und vor allem Manuskriptbeständen. 1986 publizierte er eine Bibliographie der Fachliteratur, die zwischen 1968 und 1980 zu den historischen Manuskripten der Bibliothek erschienen war; 1988 legte er einen Teilband des vielbändigen Katalogs der Manuskripte in der Vatikanischen Bibliothek vor.

Ebenfalls im Jahr 1988 erhielt er von der Akademie der Wissenschaften der DDR den Auftrag, die lateinischen Inschriften Samniums (genauer: der antiken regio IV) für das renommierte Corpus Inscriptionum Latinarum neu zu sammeln und zu bearbeiten. Das Inschriftenmaterial dieser Region war bereits Teil des 1883 von Theodor Mommsen publizierten Bandes IX des Corpus gewesen. Buonocores Supplement, das die Edition der seitdem neu gefundenen Inschriften sowie Nachträge zu den von Mommsen publizierten Stücken umfasste, wurde in fünf Bänden von 2018 bis 2024 veröffentlicht.

Ein wichtiger Forschungsschwerpunkt neben der Epigraphik waren die Handschriften, die als Textzeuge Werke der antiken Literatur überliefern. Hierzu legte er Werke über die in der Vatikanischen Bibliothek aufbewahrten Horaz-, Ovid-, Properz-Handschriften vor. Schließlich beschäftigte er sich auch mit der Kulturgeschichte Italiens im 19. Jahrhundert, wobei Schwerpunkte auf den Beziehungen zu Deutschland und auf der Geschichte der Altertumswissenschaften lagen – zu den Ergebnissen dieser Forschungen gehören insbesondere Publikationen zu Theodor Mommsen und Giovanni Battista de Rossi.

Schriften

Buonocore war ein sehr produktiver Forscher, dessen Publikationsliste über 500 Titel umfasst. Dazu gehören die folgenden Monographien.

  • Schiavi e liberti dei Volusi Saturnini. Le iscrizioni del colombario sulla via Appia antica (= Studia archaeologica. Band 39). „L’Erma“ di Bretschneider, Rom 1984, ISBN 88-7062-556-7.
  • L’epigrafia latina di Superaequum. Corpus delle iscrizioni (= Contributi alla Cultura della Valle Peligna Superequana. Quaderno 4). L’Aquila, Castelvecchio Subequo 1985.
  • Bibliografia dei fondi manoscritti della Biblioteca Vaticana 1968/80. 2 Teilbände (= Biblioteca Apostolica Vaticana, Studi e testi. Band 318/319). Biblioteca Apostolica Vaticana, Vatikanstadt 1986, ISBN 88-210-0539-9.
  • Le iscrizioni latine e greche (= Musei della Biblioteca Apostolica Vaticana, Inventari e studi. Band 2). Musei della Biblioteca Apostolica Vaticana, Vatikanstadt 1987.
  • Inscriptiones Christianae Italiae. Band 5: Regio III: Regium Iulium, Locri, Taurianum, Trapeia, Vibo Valentia, Copia-Thurii, Blanda Iulia. Edipuglia, Bari 1987.
  • Codices Vaticani Latini. Codices 9734–9782 (codices Amatiani). Bibliotheca Vaticana, Rom 1988, ISBN 88-210-0612-3.
  • mit Giulio Firpo: Fonti latine e greche per la storia dell’Abruzzo antico (= Documenti per la storia d’Abruzzo. Band 10). 2 Bände in 3 Teilbänden, Bottega d’Erasmo, Padova 1991–1998.
  • Epigrafia anfiteatrale dell’Occidente Romano. Band 3: Regiones Italiae II-V, Sicilia, Sardinia et Corsica (= Vetera. Band 6). Ed. Quasar, Rom 1992, ISBN 88-7140-050-X.
  • Codices Horatiani in Bibliotheca Apostolica Vaticana. Biblioteca Apostolica Vaticana, Vatikanstadt 1992, ISBN 88-210-0644-1.
  • Per un censimento delle iscrizioni latine lapidarie del Sannio settentrionale (= I quaderni della collana „conoscenza“. Band 18). Tip. Grafikarte, Rom 1994.
  • Aetas Ovidiana. La fortuna di Ovidio nei codici della Biblioteca Apostolica Vaticana. Centro Ovidiano di Studi e Ricerche, Sulmona 1994.
  • Properzio nei codici della Biblioteca Apostolica Vaticana. Accad. Properziana del Subasio, Assisi 1995.
  • Camillo Massimo, collezionista di antichità. Fonti e materiali (= Xenia antiqua. Monografie. Band 3). „L’Erma“ di Bretschneider, Rom 1996, ISBN 88-7062-943-0.
  • L’Abruzzo e il Molise in età romana tra storia ed epigrafia. 2 Bände, Libreria Colacchi, L’Aquila 2002.
  • Theodor Mommsen e gli studi sul mondo antico. Dalle sue lettere conservate nella Biblioteca Apostolica Vaticana (= Pubblicazioni dell’Istituto di Diritto Romano e dei Diritti dell’Oriente Mediterraneo. Band 79). Jovene, Neapel 2003, ISBN 88-243-1492-9.
  • Aesernia. Le iscrizioni (= Molise. Repertorio delle iscrizioni latine Band 5, 2). Palladino, Campobasso 2003.
  • Tra i codici epigrafici della Biblioteca Apostolica Vaticana (= Epigrafia e antichità. Band 22). Fratelli Lega Ed., Faenza 2004, ISBN 88-7594-024-X.
  • La biblioteca del Cardinale Henry Stuart duca di York dal Codice Vaticano latino 15169 (= Biblioteca Apostolica Vaticana, Studi e testi. Band 440). Biblioteca Apostolica Vaticana, Vatikanstadt 2007, ISBN 978-88-210-0825-2.
  • mit Andrea R. Staffa: Pinna Vestinorum – la città romana (= Storia e civiltà di Penne. Band 2). L’Erma di Bretschneider, Rom 2010, ISBN 978-88-8265-577-8.
  • als Herausgeber: Lettere di Theodor Mommsen agli Italiani. 2 Bände, Biblioteca Apostolica Vaticana, Città del Vaticano 2017, ISBN 978-88-210-0991-4.
  • Corpus Inscriptionum Latinarum: Inscriptiones Calabriae, Apuliae, Samnii, Sabinorum, Piceni Latinae (= CIL IX). Supplementum, Pars I: Regio Italiae quarta. Fasciculus 1: Samnites et Frentani. Walter de Gruyter, Berlin/Boston 2018, ISBN 978-3-11-062796-1.
  • Corpus Inscriptionum Latinarum: Inscriptiones Calabriae, Apuliae, Samnii, Sabinorum, Piceni Latinae (= CIL IX). Supplementum, Pars I: Regio Italiae quarta. Fasciculus 2: Marrucini, Paeligni, Vestini. Walter de Gruyter, Berlin/Boston 2019, ISBN 978-3-11-067164-3 (online).
  • Corpus Inscriptionum Latinarum: Inscriptiones Calabriae, Apuliae, Samnii, Sabinorum, Piceni Latinae (= CIL IX). Supplementum, Pars I: Regio Italiae quarta. Fasciculus 3: Marsi, Aequi. Walter de Gruyter, Berlin/Boston 2020, ISBN 978-3-11-070898-1 (online).
  • Corpus Inscriptionum Latinarum: Inscriptiones Calabriae, Apuliae, Samnii, Sabinorum, Piceni Latinae (= CIL IX). Supplementum, Pars I: Regio Italiae quarta. Fasciculus 4: Sabini. Walter de Gruyter, Berlin/Boston 2022, ISBN 978-3-11-077109-1.
  • Corpus Inscriptionum Latinarum: Inscriptiones Calabriae, Apuliae, Samnii, Sabinorum, Piceni Latinae (= CIL IX). Supplementum, Pars I: Regio Italiae quarta. Fasciculus 5: Addenda et corrigenda (CIL IX 9005–9133). Indices. Walter de Gruyter, Berlin/Boston 2024, ISBN 978-3-11-158232-0.

Einzelnachweise

  1. Abend des 23. Dezember laut Newsletter der Vatikanischen Bibliothek („Online Window into the Library“) Nummer 25 von Januar-März 2023; 24. Dezember laut Nachruf auf Marco Buonocore auf der Website der Görres-Gesellschaft; beide abgerufen am 9. September 2025.
  2. Nachruf auf Marco Buonocore auf der Website der Görres-Gesellschaft, abgerufen am 9. September 2025.